Թթվածին

_{Թթվածնի անձնագրի կազմումը`}

 _{Թթվածնի ընդհանուր բնութագրումը}

_{Քիմիական նշանը o}

 _{Քիմիական բանաձևը O2}

_{Հարաբերական ատոմային զանգված՝  Ar=2,66•10^-26կգ /1.66•10^-27կգ = 16}

_{Հարաբերական մոլեկուլային զանգված Mr=32}

_{Իզոտոպները Օ¹⁶ (99,75 %), Օ¹⁷ (0,037 %) և Օ¹⁸ (0,204 %)}

_{Դիրքը պարբերական համակարգում՝կարգաթիվը, պարբերությունը, խումբը պարբերական համակարգի 2-րդ պարբերության, 6-րդ խմբի քիմիական տարր, կարգահամարը՝ 8}

_{Ատոմի բաղադրությունը և կառուցվածքը}

 _{8 պրոտոն 8 նեյտրոն 8 էլեկտրոնն կառուցվածքը )2)6}

_{Վալենտականությունը (O)՝2}

_{Օքսիդացման աստիճանը -2,+1,+2}

_{Հաշվել  մեկ  ատոմի զանգվածը 2.56+10-26}

_{Թթվածնի ալոտրոպիկ  տարաձեվություններ  O2,O3}

• Թթվածնի տարածվածությունը երկրագնդի վրա

Թթվածինը ամենատարածված տարրն է ամբողջ երկրագնդի վրա։ Թթվածինը ոչ միայն մեզ շրջապատող օդի մեջ է այլև շատ տեղերում։ Տոկոսային հարաբերությամբ այն կազմում է երկրագնդի 50%: Իսկ օդում 25%:

• Գործնական աշխատանք`Օդի բաղադրության որոշումը  

Օդն անհոտ, անհամ, տարբեր գազերի համասեռ խառնուրդ է: Հեղուկանում է −200°C-ում:1774թվականին ֆրանսիացի գիտնական Անտուան Լավուազիեն փորձով բացահայտել է, որ օդի ծավալի մոտ 1/5մասը (21)  թթվածինն է, իսկ մոտ 4/5 մասը (78) ` ազոտ և այլ գազեր:  Նա առաջարկել է նաև օդի հիմնական բաղադրիչ մասերի անվանումները:

• Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ

Մագնեզիումի այրման ռեակցիայի հավասարումը թթվածնում հետևյալն է.

2Mg+O2=2MgO

եթանի այրման ռեակցիայում վերականգնիչ տարրը տրամաադրել է 8 էլեկտրոն.

C4−−8e→C4+,

• Թթվածնի ֆիզիկական և քիմիական  հատկությունները  

քիմիական

• • Թթվածնի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ.

  Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են գրեթե բոլոր ոչ մետաղները՝ ֆտորից (F₂), քլորից (Cl₂), բրոմից (Br₂) և յոդից (J₂) բացի։

  Փոխազդում է ածխի հետ։

• Կարևոր է նշել, որ թթվածնի պակասի դեպքում ածխի այրումից առաջանում է խիստ վտանգավոր գազ՝ ածխածնի (II) օքսիդ (CO՝ շմոլ գազ).
• Սենյակային ջերմաստիճանում ծծումբը նույնիսկ մաքուր թթվածնում չի փոփոխվում, բայց օդում տաքացնելիս այրվում է թույլ երկնագույն բոցով։
• Փոխազդում է ֆոսֆորի հետ.
• Այս ռեակցիան սկսելու համար անհրաժեշտ է բարձր ջերմաստիճան ռեակցիան ընթանում է ինքնաբերաբար՝ լույսի ու ջերմության անջատմամբ։
  • Փոխազդեցությունը մետաղների հետ.

  Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են նաև գրեթե բոլոր մետաղները, օրինակ՝ ոսկին (Au)։ Այդպիսի ռեակցիաներն սկսելու համար սովորաբար տաքացում է պահանջվում.

  Օդում մագնեզիումը (Mg) այրվում է շլացուցիչ բոցով, ռեակցիայի հետևանքով առաջանում է սպիտակ փոշի՝ մագնեզիումի օքսիդ.

• 
• Պղինձը (Cu) միանում է թթվածնին՝ առաջացնելով սև փոշի՝ պղնձի (II) օքսիդ (CuO).
• 
  • Թթվածնով օքսիդանում են նաև բարդ նյութերը.

  

  

ֆիզիկական

• սովորական պայմաններում գազ է,
• հոտ չունի,
• անգույն է,
• համ չունի,
• Հեղուկանում է -183°C ջերմաստիճանում,
• գոլորշիանում է -219°C ջերմաստիճանում,
• հեղուկ և պինդ վիճակում երկնագույն է,
• հեղուկ վիճակում դեպի մագնիսն է ձգվում
• Քիչ է լուծվում ջրում։

• Թթվածնի կիրառումը

• Մետաղների արտադրություն.

Դոմենային վառարանում թուջի ստացման գործընթացն արագացնելու նպատակով հաճախ թթվածնով հարստացված օդ է կիրառվում։ Մաքուր թթվածնում այրումն ընթանում է մոտ հինգ անգամ արագ, քան օդում։ Մեծ քանակությամբ թթվածին է օգտագործվում նաև պողպատահալման գործընթացում։

• Մետաղների կտրում, զոդում ու եռակցում.

Ջրածինը (H₂) թթվածնի հետ հատուկ այրիչներում այրելիս բոցի ջերմաստիճանը հասնում է մինչև 3200 °C, իսկ ացետիլեն (C₂H₂) օգտագործելիս՝ նույնիսկ մինչև 3500 °C։ Ացետիլենի այրման ռեակցիայի հավասարումն է.

Այդպիսի բոցն օգտագործվում է մետաղների կտրման (թթվածնի ավելցուկի պայմաններում), զոդման ու եռակցման նպատակներով։

• Պայթեցումների իրականացում (օգտագործվում է հեղուկ թթվածին),
• Շնչառության ապահովում (տիեզերանավերում, ինքնաթիռներում, սուզանավերում, բժշկության մեջ),
• Բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաների իրագործում,
• Ազոտական ու ծծմբական թթուների, պարարտանյութերի և այլ նյութերի արտադրում,
• Հրթիռային շարժիչների գործարկում (այստեղ ևս օգտագործվում է հեղուկ թթվածին),
• Վառելանյութերի այրում (օգտագործվում է հատկապես մեծ քանակություններով թթվածին)։

Ամենակարևորը թթվածինը նպաստում է այրմանը և շնչառությանը։ Այն մեծ չափով նպաստում է մետալուրգիական գործընթացներին՝ թուջի, պողպատի, ինչպես նաև գունավոր մետաղների (Cu, Zn, Sn, Au) արտադրության համար։ Բժշկության մեջ ծանր հիվանդներին տալիս են թթվածին։ Թթվածին ծախսվում է մետաղների կտրման և եռակցման ժամանակ, սուզանավերում, տիեզերանավերում, ջրի տակ աշխատող մարդկանց համար։

Փորձ 1

Այս փորձը կատարելու համար մեզ անհրաժեշտ է ջրով լի թասիկ, ապակե խողովակ, լուցկի և պենոպլաստի վրա ամրացված մոմ։ Լուցկիով վառում ենք մոմը, և այն դնում ջրով լի թասիկի մեջ։ Այնուհետև զգուշորեն խողովակով ծածկում ենք մոմը։ Կտեսնենք, որ մոմը հանգեց։ Մոմը հանգեց, քանի որ մենք փակեցինք թթվածնի մուտքը։ Իսկ ջուրը լցվեց խողովակի մեջ` թթվածնի փոխարեն։